Starość to nie choroba!
Z Haliną Szczyrską – lekarzem geriatrą, pracującą w Zakładzie Opiekuńczo – Leczniczym SP ZZOZ im. Jana Pawła II w Górnie – z pacjentami w wieku senioralnym, rozmawia Nina Sołtys.
Jest Pani lekarzem geriatrą. To rzadka specjalizacja, zwłaszcza w województwie podkarpackim.
Tak, niestety wciąż rzadka, a czas pokazuje, że coraz bardziej potrzebna. Nasze społeczeństwo starzeje się w bardzo szybkim tempie. Tu należy wspomnieć, ze społeczeństwo uznawane jest za stare wówczas kiedy 10 % ludności przekroczy wiek 65 lat. W Polsce ten wiek przekroczyło prawie 20%. Co do ilości geriatrów, to na początek 2023 roku liczba geriatrów w kraju wynosiła ok 560. Jest to zdecydowanie za mało by zapewnić właściwą opiekę geriatryczną. Seniorzy to jest szczególna grupa która jest najbardziej narażona na niepełnosprawność. Według opinii specjalistów opieka geriatryczna obejmująca leczenie wielu chorób jednocześnie, jest skuteczniejsza od leczenia skoncentrowanego na poszczególnych schorzeniach.
Wiele osób traktuje starość jako chorobę. Czy można tak ją postrzegać?
Starość nie jest chorobą. To naturalny etap życia każdego człowieka, jest to proces ciągły i dynamiczny. Każdy człowiek podlega własnej trajektorii starzenia się determinowanej indywidualnym programem genetycznym, czynnikami zewnętrznymi i wewnętrznymi. Przy czym ten tor w każdym momencie może się zmienić pod wpływem niekorzystnych czynników takich jak np. choroba, niewłaściwy styl życia, wypadek, ect.
Kiedy człowiek staje się stary?
Starości nie da się wyznaczyć przekroczeniem określonego wieku, w każdym organizmie zmiany zachodzą w różnym czasie. Jak już wspomniałam, każdy człowiek podlega indywidualnemu tempowi starzenia się. Czasem widzimy 65-latka, który wygląda na dużo młodszego i odwrotnie spotykamy kogoś, kto wygląda na staruszka, a metrykalnie jest w sile wieku. Przyjęto, że starość rozpoczyna się w umownym 60 lub 65 roku życia (w okresie około-emerytalnym). Natomiast wg Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) istnieją trzy etapy starości. Pierwszy, to wiek podeszły, czyli wczesna starość – pomiędzy 60-74 rż, następnie wiek starczy, tak zwana późna starość – pomiędzy 74-89 rż, i wreszcie trzeci etap, po 90 rż. – który zyskał miano wieku sędziwego albo długowieczności.
Musimy jednak pamiętać, że w głównej mierze to my sami decydujemy jak będzie wyglądać nasza starość, ponieważ styl życia jest głównym determinantem procesu starzenia się oraz wyczerpania zasobów fizjologicznych człowieka.
Jaka jest rola lekarza geriatry? Chciałabym zapytać o proces leczenia, ale ze starości przecież nie da się wyleczyć, albowiem sama pani doktor stwierdziła, że nie jest chorobą.
Tak, ze starości się nie da wyleczyć ALE da się ją zrobić bardziej komfortową i przyjazną. Przede wszystkim za sprawą wszechstronnej promocji modyfikowalnych czynników mających wpływ na proces starzenia się. I tu istotna jest właśnie samoświadomość pacjenta w tym by lekarz, nawet geriatra nie był potrzebny. Natomiast w starości przebiegającej z chorobami rola lekarza jest bardzo istotna. Pacjent geriatryczny jest pewnego rodzaju wyzwaniem dla lekarza w głównej mierze ze względu na wielochorobowość, jak również odmienny przebieg tych chorób. Wielochorobowość, leczenie przez wielu specjalistów plus dostępność leków bez recepty prowadzi do polipragmazji lekowej, czyli leczenia wieloma lekami jednocześnie. Dlatego tak ważne jest, aby leczenie farmakologiczne było kontrolowane przez jednego lekarza, najlepiej geriatrę. Pozwala to nierzadko wyeliminować część leków oraz uniknąć nakładania się działań niepożądanych poszczególnych farmaceutyków.
Czym powinna charakteryzować się opieka nad pacjentem geriatrycznym?
Opieka medyczna nad osobą starszą powinna charakteryzować się podejściem holistycznym ukierunkowanym na wszystkie jej problemy. I bardzo ważnym jest by pacjent jak najdłużej zachowywał sprawność psychofizyczną w codziennym życiu.
Co szpital w Górnie może zaofiarować w przedmiocie leczenia geriatrycznego?
Obecnie w Górnie funkcjonuje Zakład Opiekuńczo-Leczniczy który umownie można traktować jako jeden z filarów opieki geriatrycznej gdyż przekrój wiekowy pacjentów w głównej mierze dotyczy osoby powyżej 65 roku. Jesteśmy również jedynym z nielicznych ośrodków na Podkarpaciu prowadzących opiekę nad pacjentami ze zdiagnozowaną chorobą Alzheimera .
Czym się różni zakład opiekuńczy od oddziału geriatrycznego?
Opieka długoterminowa czyli zakłady opiekuńczo – lecznicze i opiekuńczo – pielęgnacyjne obejmują opieką osoby z niesprawnością funkcjonalną, po zakończonej diagnostyce i leczeniu szpitalnym. Tacy pacjenci wymagają stałego nadzoru lekarskiego, pielęgniarskiego i rehabilitacji. Pamiętać trzeba, że te zakłady nie są uznawane za lecznictwo szpitalne, a świadczenie nie jest też w pełni finansowane przez NFZ.
Czyli pacjenci sprawni mogą być leczeni w zakładzie opiekuńczo leczniczym?
Nie. Takie zakłady są przeznaczone dla osób z niesprawnością, które w skali Barthel czy tzw skali oceny zdolności do wykonywania najważniejszych czynności dnia codziennego nie przekroczyła 40pkt. Można powiedzieć, że jest to kryterium bezwzględne. Niewydolność opiekuńcza rodziny czy też samotność nie są to kryteria przyjęcia do ZOL- dla takich osób przeznaczone są Domy Opieki Społecznej.
Jak powinna wyglądać profesjonalna opieka geriatryczna?
Powinna być kompleksowa, to po pierwsze. Idealnym rozwiązaniem byłoby by była sprawowana przez zespół geriatryczny składający się z lekarza geriatry, pielęgniarki, rehabilitanta, psychologa I pracownika socjalnego. W praktyce pozostaje to problem wciąż nie rozwiązany. W Polsce brakuje nie tylko odpowiednich centrów geriatrycznych, ale również oddziałów geriatrii czy poradni geriatrycznych. Może to być zaskakujące, ale w mieście Rzeszów nie mamy ani jednego oddziału geriatrii. Mam jednak nadzieję, że ustawa o szczególnej opiece geriatrycznej, która wchodzi w życie z dniem pierwszego stycznia 2024 roku, w pewien sposób usystematyzuje i rozwiąże ten problem.
W takim razie szpital w Górnie, jako podmiot leczniczy, może starać się o to by w jego ramach działało centrum geriatryczne?
Skoro już mamy jeden filar opieki geriatrycznej to czemu nie sięgnąć po kolejny? Jesteśmy ośrodkiem o rozbudowanej infrastrukturze, niezbędnym zapleczu diagnostycznym z własnym laboratorium i pracownią diagnostyczną. Są też poradnie specjalistyczne i sale rehabilitacyjne z niezbędnym sprzętem. Mówiąc o atutach szpitala w Górnie nie mogę ominąć walorów cudownego leczniczego powietrza gdyż ośrodek jest zlokalizowany w sosnowym lesie z własnym ujęciem wody źródlanej. Historia tego miejsca sięga czasów II wojny światowej, kiedy to właśnie powstał duży ośrodek sanatoryjno-wypoczynkowy, który wybudowali niemcy dla potrzeb lotników niemieckiego Luftwaffe. Lokalizację wybrano nie przypadkowo m.in. właśnie ze względu na mikroklimat o walorach zdrowotnych.
Biorąc pod uwagę całokształt uważam, że nasz szpital, zdecydowanie ma potencjał rozwojowy w kierunku lecznictwa geriatrycznego.
Dziękuję za rozmowę.
